Clickbaitowy tytuł? Może trochę, w końcu nie sposób wymienić najważniejszych kompetencji we wszystkich zawodach i na wszystkich stanowiskach istniejących na rynku pracy w 2024 roku. Daj mi jednak chwilę, bym mogła Cię przekonać, że mimo rozbieżności w zakresie obowiązków przedstawicieli różnych zawodów da się mówić o najważniejszych kompetencjach na rynku pracy w 2024 roku i szerzej: XXI wieku. Jakie to kompetencje? Dlaczego warto je rozwijać? Już tłumaczę!
Najważniejsze kompetencje twarde – mierzalna podstawa zatrudnienia w 2024 roku
Jak wspomniałam we wstępie, nie da się wymienić kompetencji – w tym wypadku twardych – które są najbardziej pożądane przez pracodawców w 2024 roku. Wiele bowiem zależy m.in. od zawodu, stanowiska, zakresu obowiązków ustalonego przez pracodawcę, sposobu i trybu pracy. Warto jednak pamiętać o pewnej podstawie, która daje kandydatom przewagę nad konkurentami nieposiadającymi danych kompetencji twardych.
Krótkie przypomnienie: czym są kompetencje twarde? To takie umiejętności zawodowe, które są po pierwsze mierzalne (np. znajomość języka obcego na poziomie x), po drugie zaś poświadczone dokumentem (np. dyplom ukończenia studiów na określonym kierunku). Kompetencje twarde nabywa się m.in. podczas studiów, kursów, szkoleń.
A zatem jakie kompetencje twarde pozwalają kandydatom na dane stanowisko znaleźć pracę w 2024 roku łatwiej i szybciej niż konkurentom?
- Ukończone studia – co ważne: na kierunku preferowanym przez pracodawcę; nie wystarczy mieć np. dyplomu magistra, istotna jest także wiedza zdobyta podczas studiów.
- Znajomość języków obcych – jest to kompetencja twarda, której w 2024 roku i kolejnych latach nie sposób będzie przecenić. Umiejętność posługiwania się językiem obcym jest ważna nawet na tych stanowiskach, na których nie ma konieczności posługiwania się nim na co dzień. W zglobalizowanym świecie zagraniczny klient czy współpracownik mogą trafić się znienacka. Naturalnie im lepsza znajomość języków obcych – przede wszystkim angielskiego – tym lepiej.
- Umiejętność obsługiwania narzędzi pracy – dla pracowników biurowych są to np. pakiet Office i inne programy komputerowe. Niebagatelne znaczenie ma także swobodne korzystanie z zasobów internetu i obsługa narzędzi internetowych. Z kolei w zawodach technicznych jest to obsługa urządzeń i maszyn.
- Prawo jazdy – chociaż w wielu zawodach i na wielu stanowiskach posiadanie prawa jazdy, a tym bardziej własnego samochodu, nie jest ważne, ta kompetencja twarda ma ogrom dodatkowych zalet, dlatego jeśli rozważasz zwiększenie swoich szans na zatrudnienie w 2024 roku, ukończenie kursu prawa jazdy może być dobrym rozwiązaniem.
Najważniejsze kompetencje 2024 roku: kompetencje miękkie
Czy niemierzalne, niemożliwe do poświadczenia dyplomem kompetencje miękkie mogą być co najmniej równoważne z kompetencjami twardymi zdobywanymi przede wszystkim w toku edukacji instytucjonalnej? Czy zdarza się, że są wręcz ważniejsze?
Krótkie przypomnienie: czym są kompetencje miękkie? To takie umiejętności zawodowe, które trudniej zmierzyć niż kompetencje twarde, ponadto posiadanie ich nie jest poświadczone dyplomem. Na kompetencje miękkie składają się cechy osobowości bezpośrednio przekładające się na jakość pracy danej osoby oraz całego współpracującego z nią zespołu, klientów, pozostałych kontrahentów.
Jak się okazuje, owszem, kompetencje miękkie mogą być równoważne lub ważniejsze niż kompetencje twarde! Wynika to z kilku faktów, wśród których za najważniejsze uważam:
Powstawanie nowych zawodów i stanowisk XXI wieku
Dokładnie rzecz ujmując: zupełnie nowych, czyli takich, w przypadku których niemożliwe jest zdobycie wiedzy na studiach. Weźmy chociażby AI, które dopiero się rozwija, na dodatek robi to w bardzo szybkim tempie. Wraz ze sztuczną inteligencją rozwijają się programy na niej bazujące. Nawet gdybyś ukończył szkolenie, niebawem byłoby niewystarczające. Po prostu są obszary, w których gotowość do nauki jest ważniejsza niż raz zdobyta wiedza. Innym przykładem jest praca w social media, np. marketing na portalach społecznościowych.
Gotowość pracodawcy do wyszkolenia pracowników
To z kolei przekłada się na poszukiwanie kandydatów o określonych predyspozycjach, nie zaś posiadających konkretną wiedzę. Są pracodawcy, którzy na start dają zatrudnionym osobom pakiet szkoleń albo mentora, który wdroży ich w obowiązki zawodowe. Dzięki temu zyskują pracowników w wysokim stopniu dopasowanych do stanowisk i potrafiących korzystać z konkretnych programów, niekiedy zresztą autorskich.
Większa łatwość przekazania pracownikowi wiedzy niż zmienienia jego nastawienia
Nawet w pozornie indywidualnych zawodach, w których człowiek samodzielnie pracuje nad powierzonym mu zadaniem, istotne są kompetencje interpersonalne. Chodzi bowiem nie tylko o umiejętność współpracy w grupie, lecz także o efektywne komunikowanie się, nawiązywanie relacji, otwartość na nowości i naukę wraz z innymi ludźmi.
Upowszechnienie się pracy zdalnej
Nastąpiło to zwłaszcza w wyniku pandemii, za sprawą której pracodawcy odkryli zalety wykonywania obowiązków zawodowych przez pracowników z domu. A jednak jest tu pewien haczyk, bo aby być opłacalnym dla firmy pracownikiem zdalnym, trzeba mieć znacznie więcej niż kompetencje twarde. Należy potrafić zarządzać sobą w czasie, być zdyscyplinowanym i zmotywowanym, a także bardzo dobrze zorganizowanym.
Zdecydowanie nie twierdzę, że w 2024 roku warto zdobywać i rozwijać wyłącznie kompetencje miękkie, a kompetencje twarde traktować po macoszemu. Jednak dobrze pamiętać, że z dwóch osób o podobnych kompetencjach twardych atrakcyjniejsza dla pracodawcy będzie ta o wysoko rozwiniętych kompetencjach miękkich. I to nawet jeśli jej kompetencje twarde będą nieco mniejsze. Wiedzę można łatwo przyswoić, za to z brakiem motywacji, nieumiejętnością zarządzania sobą w czasie, nieumiejętnością współpracowania z resztą zespołu czy niezorganizowaniem walczy się dłużej i trudniej.
Kompetencje miękkie w branży IT – ciekawy przypadek
Na przestrzeni lat obraz programisty – tak jak cała branża IT – bardzo się zmienił. Dawniej w oczach społeczeństwa był to „informatyk” w kraciastej koszuli i okularach siedzący w piwnicy czy garażu i klikający coś tam na klawiaturze. Introwertyczny, małomówny nerd pozbawiony umiejętności komunikacji z innymi ludźmi, pracujący indywidualnie i niemuszący się z nikim kontaktować. Dziś jednak oczywistość stanowi fakt, że programiści i inni pracownicy branży IT – zdominowanej przez umiejętności techniczne – wprost muszą posiadać kompetencje miękkie. Wynika to chociażby z faktu wielkości aplikacji, nad którymi nie pracuje jedna osoba, lecz cały zespół, a nierzadko wiele zespołów. Ponadto programista musi rozumieć klienta biznesowego i sprawnie się z nim komunikować, by dostarczać mu jakościowe produkty.
Warto tu wspomnieć o badaniu „Kompetencje w IT. Perspektywy kandydatów, specjalistów i rekruterów” przeprowadzonym przez No Fluff Jobs, w którym wzięto pod lupę m.in. nastawienie pracodawców do rozwoju kompetencji miękkich u pracowników. Okazało się, iż aż 43,5% firm z branży IT inwestuje w rozwój umiejętności komunikacyjnych zatrudnionych osób. Dalej kładzie się nacisk na rozwój pracy zespołowej (24,3% firm). Na kolejnych miejscach stoją zarządzanie zespołem (18,1% firm), odbieranie i dawanie feedbacku (12,4% firm), umiejętności językowe (11,9% firm). Tych ostatnich jednak nie należy mylić z twardą kompetencją posługiwania się językiem obcym na określonym poziomie.
Kompetencje 4K – kompetencje XXI wieku
Ciekawą koncepcją w świetle najważniejszych kompetencji 2024 roku są kompetencje 4K, zwane również kompetencjami XXI wieku. Ich nazwa pochodzi od czterech umiejętności miękkich zaczynających się na literę k. Są to: krytyczne myślenie, kreatywność, komunikacja, kooperacja.
Kompetencje 4K uważa się za zestaw takich umiejętności miękkich, które stanowią niezbędną podstawę zarówno na etapie edukacji, jak i w późniejszej pracy zawodowej. Pomagają uczniom i pracownikom w jak najlepszym przystosowywaniu się do współczesnego świata wraz z jego walorami i wyzwaniami. Przez pracodawców zaś są pożądane, jako iż sprzyjają innowacyjności, efektywności i nadążaniu pracowników za zmianami w branży i świecie.
Krytyczne myślenie – kompetencja XXI wieku
Żadne inne medium nie wystawiło ludzi na tak wielką ilość fake newsów serwowanych na masową skalę jak internet. Nic dziwnego, że krytyczne myślenie stało się jedną z najważniejszych kompetencji XXI wieku. Dodatkowo krytyczne myślenie pozwala na logiczne myślenie, chłodną ocenę argumentów, racjonalne analizowanie faktów i podejmowanie w oparciu o nie dobrych decyzji. Mogłoby się wydawać, że dostrzeganie związków przyczynowo-skutkowych jest łatwe, ale to nieprawda. Aby poprawnie łączyć fakty, trzeba potrafić myśleć krytycznie.
Kreatywność – kompetencja XXI wieku
W szybko zmieniającym się świecie często potrzeba nowych rozwiązań, nieszablonowych pomysłów i innowacyjnych idei. Za ich powstawanie odpowiadają osoby kreatywne, mające otwarty umysł i potrafiące wychodzić poza pudełko. Ponadto kreatywność przydaje się w kontekście adaptacji do dynamicznych zmian branżowych czy na rynku pracy.
Komunikacja – kompetencja XXI wieku
Podstawą umiejętności interpersonalnych jest komunikacja – zarówno werbalna, jak i niewerbalna, równocześnie nadawanie i odbieranie komunikatów. Mało tego! Komunikacja to jednocześnie mówienie, pisanie, słuchanie, a nawet interpretowanie komunikatów (w tym tonu głosu, postaw, gestów, mimiki). Pracownik musi potrafić komunikować się z zespołem, przełożonymi, klientami oraz innymi kontrahentami. Warto jednak podkreślić, że komunikacja i efektywna komunikacja to dwie inne rzeczy. Ta druga wymaga doboru komunikatów do konkretnego odbiorcy i jego osobowości, a także brania pod uwagę aspektów takich jak różnice kulturowe, językowe, pokoleniowe. Skuteczna komunikacja stanowi element budowania relacji międzyludzkich, prowadzenia negocjacji, rozwiązywania konfliktów. Jest wyrazem profesjonalizmu pracownika.
Kooperacja – kompetencja XXI wieku
Umiejętna komunikacja jest istotnym elementem pracy w grupie, jednak jeszcze ważniejsza jest rozumiana szerzej kooperacja. To kompetencja miękka, dzięki której zespół pracowników skutecznie współpracuje na rzecz wspólnego celu. Kooperacja jest bardzo ważna, bo rzadko się zdarza, by jeden pracownik posiadał wszystkie umiejętności – wiedzę, doświadczenie, zasoby – by wykonać zadanie. Dopiero synergia pozwala na wykorzystanie maksimum kompetencji do zrealizowania celu.
Najważniejsze kompetencje miękkie 2024 roku
Kompetencje 4K – choć stanowią dobrą podstawę – nie zamykają listy najważniejszych kompetencji miękkich w 2024 roku. Jak wynika z analizy „Most In-Demand Skills” przeprowadzonej przez LinkedIn, do najważniejszych kompetencji miękkich w 2024 roku obok komunikacji i kooperacji (umiejętności pracy zespołowej) należą umiejętności obsługi klienta, przywódcze, managerskie (w tym osobno management i project management), analityczne, sprzedażowe, rozwiązywania konfliktów, poszukiwania informacji.
Z kolei wspomniany już dziś No Fluff Jobs jako najważniejsze kompetencje miękkie wskazuje elastyczność i adaptację do zmian, kreatywność i innowacyjność, umiejętność szybkiego wdrażania nowych technologii do swojej pracy, inteligencję emocjonalną, umiejętność rozwiązywania problemów, umiejętności komunikacyjne, umiejętność pracy zespołowej, krytyczne myślenie, zarządzanie sobą w czasie i chęć do nauki przez całe życie.
Na koniec dodam od siebie, że choć w różnych zestawieniach najważniejszych kompetencji 2024 roku i późniejszych lat często przewija się umiejętność pracy w grupie i współpracy, nie należy zapominać o przeciwnej umiejętności – pracy samodzielnej. Po pierwsze nie każdy zawód wymaga pracy w grupie, po drugie nawet jeśli stanowi ona istotny element codziennej pracy zawodowej, to jednak często po wspólnym dokonaniu ustaleń każdy pracownik idzie do swojego biurka i resztę musi zrobić sam. Sam też musi wykazać inicjatywę i potrafić rozwiązać zadanie bez ciągłego dopytywania współpracowników.
