Niektóre działalności zobligowane są do zapewnienia dostępności cyfrowej swojej strony internetowej. Które, dlaczego i na czym w ogóle polega deklaracja dostępności? Odpowiedziami na te pytania zajęliśmy się w dzisiejszym artykule. Wyjaśniliśmy także, czym jest dostępność stron internetowych i aplikacji mobilnych, jakie zmiany względem dyrektywy WCAG 2.0 przyniosła aktualizacja WCAG 2.1 oraz jak wdrożenie dostępności na stronie internetowej wpływa na SEO. Zapraszamy!
Czym jest dostępność cyfrowa strony internetowej lub aplikacji?
Zagadnienie dostępności cyfrowej strony – lub w skrócie: dostępności strony – kojarzone jest z dostosowaniem witryny do potrzeb osób z niepełnosprawnościami różnego rodzaju. Przede wszystkim chodzi tu o użytkowników niewidomych i niedowidzących, niesłyszących i niedosłyszących, niepełnosprawnych ruchowo oraz z zaburzeniami funkcji poznawczych. Dzięki dostępności cyfrowej strony internetowej uwzględnia się również potrzeby osób niepełnosprawnych intelektualnie, chorych psychicznie, mających trudności w nauce i koncentracji czy cierpiących na innego rodzaju zaburzenia.
Na zagadnienie dostępności treści dla osób z niepełnosprawnościami warto jednak patrzeć szerzej. W rzeczywistości bowiem taka dostępność nie wyklucza funkcjonalności witryny dla osób pełnosprawnych ani w żaden sposób nie utrudnia im korzystania ze strony. W tym świetle można powiedzieć, iż dostępność cyfrowa to po prostu zapewnienie komfortu korzystania ze strony przez każdego użytkownika – bez względu na to, czy jest pełnosprawny, czy nie.
Warto też wspomnieć, że o dostępności cyfrowej mówi się w kontekście stron internetowych i aplikacji mobilnych, a nie jedynie stron. To szczególnie istotne, ponieważ wiele podmiotów objętych koniecznością deklaracji dostępności cyfrowej wykorzystuje zarówno serwis www, jak i aplikację mobilną. Przykładami są banki i urzędy państwowe.
Jakim użytkownikom pomaga dostępność cyfrowa stron internetowych?
Jak już wspomnieliśmy, dostępność cyfrowa zapewnia wygodę korzystania ze strony internetowej przez dowolnego użytkownika – bez względu na to, kim jest, czy i jakie ma schorzenia, jakiego urządzenia używa. W dokumencie WCAG 2.0 i nowelizacji WCAG 2.1 położono jednak nacisk na kilka grup osób z niepełnosprawnościami. Są to:
1) Użytkownicy z zaburzeniami wzroku, m.in. ślepotą, częściowymi zaburzeniami widzenia, obniżoną ostrością wzroku, daltonizmem. Charakteryzuje ich korzystanie ze stron internetowych za pomocą urządzeń powiększających – albo fizycznych, podłączonych do komputera, albo cyfrowych, np. lupy ekranowej. Niektórzy korzystają z czytników ekranu, czyli oprogramowania zapewniającego odsłuch treści opublikowanych na stronie w formie tekstu.
2) Użytkownicy z zaburzeniami słyszenia: osoby głuche i niedosłyszące. Z powodu całkowitego lub częściowego braku zdolności słuchowych nie są w stanie odbierać treści opublikowanych na stronie internetowej w formie dźwiękowej (np. podcastu) ani audiowizualnej (np. nagrania wideo). Wymagają udostępnienia formy tekstowej.
3) Użytkownicy z zaburzeniami ruchowymi o podłożu fizycznym, genetycznym, neurologicznym bądź innym, chociażby związanym z podeszłym wiekiem. Problemem takiego użytkownika może być trudność wykonywania precyzyjnych ruchów dłońmi i korzystanie z myszki komputerowej albo niemożność wykonywania operacji na stronie internetowej w sposób inny niż za pomocą head pointera.
4) Użytkownicy z zaburzeniami funkcji poznawczych – w szerokim rozumieniu. Tutaj zalicza się grono osób z niepełnosprawnościami różnych rodzajów, prowadzącymi do ograniczenia rozumienia, zapamiętywania czy skupienia uwagi. Mogą to być osoby chore psychicznie lub niepełnosprawne intelektualnie, ale także mające trudności w nauce, rozumieniu, koncentracji. W tej kategorii należy umieścić chociażby osoby z ADHD czy w spektrum autyzmu.
W jaki sposób pomaga dostępność strony internetowej?
Na jakie konkretne sposoby realizowana jest dostępność cyfrowa na stronach internetowych? Jakie działania należy podjąć, aby zadbać o użytkowników, którzy korzystają z czytników, nie słyszą, mają ograniczenia ruchowe lub kłopot z zapamiętaniem danych, np. elementów szablonu strony? Poniżej omówiliśmy informacje dostępne w dokumencie WCAG 2.0/2.1 z podziałem na grupy osób z niepełnosprawnościami.
Metody dostępności cyfrowej dla osób niewidomych i niedowidzących
Osobom z problemami widzenia należy zapewnić jak najlepszy dostęp do treści tekstowych. W tym celu stosuje się duże i proste czcionki, a także projektuje szablon w taki sposób, by wszelkie elementy były wyraźnie rozdzielone. W długich tekstach bardzo ważne są nagłówki H1 i kolejne: H2, H3 itd. Każda sekcja tematyczna powinna mieć osobny nagłówek dostosowany do poruszanej w niej kwestii. Również tytuł tekstu ma być jednoznaczny i łatwy do odczytania. Dzięki temu osoba z niepełnosprawnością wzrokową może przeczytać tylko ten fragment, który ją interesuje.
Użytkownicy z zaburzeniami wzrokowymi nierzadko korzystają z własnych urządzeń do odsłuchu treści stron internetowych, natomiast warto założyć, że takich urządzeń nie mają. Możesz przygotować dla nich wersje głosowe wszystkich lub najważniejszych treści. Zobacz przykład – nasz dział z artykułami połączonymi z podcastami.
Dla osób mających czytniki istotne są prawidłowo stworzone metadane: title (tytuł strony) i meta description (opis strony). Pozwalają określić tematykę treści dostępnych w witrynie już na etapie wyszukania jej za pomocą Google. Tytuł warto przygotować wedle schematu: tytuł artykułu bądź strony plus nazwa strony/domeny.
Korzystanie z czytników niestety nie ułatwia widzenia obrazów, jeśli nie nadasz im opisów alternatywnych. Czytniki – podobnie jak roboty Google – nie widzą grafiki. Wystarczy jednak wykorzystać znacznik alt, by zdjęcie stało się czytelne. Z uwagi na czytniki trzeba też mieć na względzie poprawne wgrywanie plików PDF na serwer. Nie powinny mieć postaci zdjęć (skanów), tylko tekstu – możliwego do zaznaczenia kursorem.
Osobom niedowidzącym pomogą rozwiązania takie jak kontrast treści strony (zaleceniem normy WCAG 2.0 jest 7:1), uwidocznienie najważniejszych elementów strony – np. okna wyszukiwania – chociażby przez umieszczenie ich w górnej części szablonu, zastosowanie przycisków zmieniających rozmiar tekstu na większy, wyraźne zaznaczanie linków: innym kolorem, podkreśleniem czy pogrubieniem.
Metody dostępności cyfrowej dla osób niesłyszących
Główną metodą zapewnienia dostępności strony osobom z niepełnosprawnością słuchową jest wykonanie wizualnej – tekstowej czy obrazowej – alternatywy wobec nagrania audio. Popularne formy dostępności to transkrypcja nagrań, np. podcastów, a także napisy na filmach.
Metody dostępności cyfrowej dla osób niepełnosprawnych ruchowo
Zapewnienie dostępności treści osobom z niepełnosprawnością ruchową polega przede wszystkim na wdrożeniu nawigacji po stronie internetowej za pomocą klawiatury. Witryna powinna zostać przygotowana w taki sposób, by docieranie do wszystkich treści było możliwe i łatwe bez użycia myszki. Ponadto linki i przyciski funkcyjne muszą być klikalne za pomocą klawiatury.
Nawigowanie za pośrednictwem klawiatury odbywa się m.in. dzięki klawiszowi TAB czy kombinacji SHIFT + TAB. Istotną funkcję pełnią również strzałki. Kiedy dany element zostanie wybrany, powinien wyświetlać się fokus – zaznaczenie wokół tego elementu. Domyślnie wykorzystywany przez przeglądarkę internetową jest delikatny, więc w ramach deklaracji dostępności cyfrowej można go wyostrzyć.
Metody zwiększenia dostępności treści na stronach internetowych dla osób z niepełnosprawnością ruchową sprzyjają także korzystaniu ze stron przez osoby niewidzące i niedowidzące. One również posługują się nawigacją za pomocą klawiszy.
Metody dostępności cyfrowej dla osób z zaburzeniami funkcji poznawczych
Możliwości wdrożenia dostępności cyfrowej dla użytkowników mających problemy poznawcze, z pamięcią czy koncentracją są zróżnicowane. Przede wszystkim warto zadbać o prosty interfejs i intuicyjny sposób użytkowania serwisu. W praktyce oznacza to chociażby zachowanie konsekwencji w układzie stron. Elementy nawigacyjne, menu, spis treści, nagłówek i tytuł, stopka, układ szablonu – wszystko to musi pozostawać takie samo, by użytkownik mógł przewidzieć, w którym miejscu znajduje się poszukiwany przez niego element.
Kolejne wymagania możemy skierować wobec narzędzi dostępnych na stronie internetowej. Mają być proste w użyciu, podobne do tych wykorzystywanych w innych serwisach. Przykłady to panel rejestracji użytkownika czy logowania. Jeśli jakiś proces – choćby rejestracja – wymaga wykonania wielu kroków, na każdym etapie powinny znaleźć się informacje pozwalające zorientować się w punkcie procesu: co zostało wykonane, co jest teraz, ile kroków do końca. Orientacja jest ważna również w świetle nawigacji po stronie. Świetnie sprawdza się menu okruszkowe: breadcrumbs.
Każda czynność podjęta przez użytkownika na stronie powinna być maksymalnie łatwa, krótka. Jeżeli proces da się przeprowadzić przy pomocy mniejszej liczby operacji niż obecnie – zadbaj o to.
Treści dostępne na stronach nie powinny ciągnąć się w nieskończoność. Liczy się zwięzłość i zawarcie informacji w formie krótkiej – ułatwiającej koncentrację i zapamiętywanie. Jeśli jest to artykuł, oczywiście może być długi, ale miej na uwadze zasady formatowania: nagłówki, punktory, pogrubienia itp. Ponadto treści na stronę należy pisać językiem prostym, łatwym do zrozumienia. Profesjonalne słownictwo ani język urzędowy nie są wskazane. Natomiast jeśli chcesz podkreślić wagę jakichś danych, zwróć na nie uwagę za pomocą obrazu, np. infografiki lub banera.
Opis alt obrazka: Metody dostępności cyfrowej dla osób z zaburzeniami funkcji poznawczych
W przypadku komunikatów o błędach wynikających z działania podjętego przez użytkownika należy dobrze wyeksponować powiadomienie oraz podać zrozumiałe informacje na temat rozwiązania problemu.
Dla zapewnienia dostępu i satysfakcjonującego korzystania z witryny przy innych zaburzeniach ważna jest też rezygnacja z: agresywnych kolorów, szybko zmieniających się animacji, niestandardowego formatowania treści (sugeruje się wyrównanie do lewej strony; justowanie tekstu nie jest wskazane).
WCAG 2.0 a WCAG 2.1 – wytyczne deklaracji dostępności
Zasady dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych zostały podane w dokumencie WCAG 2.0, w kolejnych latach uzupełnionym aktualizacją WCAG 2.1. Głównym bodźcem do powstania aktualizacji był wzrost liczby użytkowników przeglądających internet za pośrednictwem urządzeń mobilnych, przede wszystkim smartfonów (przeczytaj artykuły: Korzystanie z internetu: 2020 rok – raport ze świata (Digital 2021) oraz Jak Polacy korzystają z internetu? Oto raport z 2021 roku!). Za powstanie rozporządzeń odpowiada Międzynarodowe Konsorcjum W3C.
W Polsce zasady zostały wdrożone za pomocą Ustawy z 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Wynika z niej, że strony internetowe podmiotów publicznych muszą spełniać wytyczne dostępności cyfrowej od 23 września 2020 roku, natomiast aplikacje mobilne – od 23 czerwca 2021 roku.
WCAG 2.0 – a dokładnie Web Content Accessibility Guidelines 2.0 – obejmuje 12 opisów cech elementów treści serwisów www, na podstawie których można mówić o obecności dostępności cyfrowej bądź jej braku. Z kolei nowelizacja dyrektywy WCAG 2.1 z 2018 roku kładzie nacisk na dostępność cyfrową aplikacji. Jeśli chodzi o zgodność dyrektyw, nie ma obaw – witryny spełniające wytyczne WCAG 2.1 są zgodne także z WCAG 2.0.
Nowsza ustawa oparta na dyrektywie WCAG 2.1 liczy 17 dodatkowych wskazówek. W jej myśl treści stron internetowych wyświetlanych mobilnie powinny być: dostępne w dwóch orientacjach (pionowej i poziomej), dostosowane do rozdzielczości danego ekranu, zawarte w jednym widoku (bez konieczności przewijania obrazu), zoptymalizowane pod kątem klikalności elementów i czytelności tekstów (między elementami muszą być właściwe odstępy), widoczne z odpowiednim kontrastem itd.
Powyższe wytyczne są w dużej mierze zgodne z aktualizacją algorytmu Google – Mobile First Index. Zmiany opisaliśmy szerzej w artykułach:
Kto jest zobligowany do zapewnienia dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji?
Właściciele większości stron nie są zobowiązani omawianą dziś ustawą do zapewnienia dostępności cyfrowej użytkownikom. Główne podmioty odbiorcze dyrektyw WCAG 2.0 i 2.1 to jednostki sektora finansów publicznych, państwowe jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej, wybrane osoby prawne stworzone dla zaspokojenia potrzeb o charakterze powszechnym czy związki tych podmiotów. Szczególnie ważna jest deklaracja dostępności w przypadku organizacji pozarządowych, które działają na rzecz ochrony i promocji zdrowia, osób z niepełnosprawnościami i seniorów – w końcu to właśnie ci użytkownicy stanowią ich grupę docelową.
Warto jednak zauważyć, że nawet te osoby, których Ustawa o dostępności stron internetowych i aplikacji mobilnych nie dotyczy, skorzystają z deklaracji dostępności. W dalszej części artykułu przedstawiliśmy liczne korzyści wynikające z zapewnienia dostępu do witryny szerokiemu gronu osób. Jedną z nich jest łatwość w pozycjonowaniu strony.
Co zrobić w przypadku niemożności wdrożenia dostępności strony?
Podmiot publiczny, który nie może zapewnić dostępności cyfrowej któregokolwiek elementu witryny bądź aplikacji, ma prawo wykorzystać alternatywny sposób. Wystarczy, że udostępni użytkownikom dany zasób inaczej. Metodę tę określa się jako „dostęp alternatywny”.
Poprzez alternatywny sposób udostępnienia treści rozumie się m.in. zaproponowanie odbiorcom kontaktu innego niż na stronie: telefonicznego, mailowego, za pomocą czatu, a nawet listownego bądź w placówce. Dalej wymienić można uzyskanie profesjonalnego wsparcia podczas kontaktu, np. tłumacza języka migowego. Informacje, których zabrakło w witrynie, wolno udostępnić w formie pliku tekstowego, np. w formacie PDF. Alternatywny dostęp to również wskazanie innej strony internetowej, na której znajdują się te same informacje, przy czym owa strona musi być dostępna cyfrowo.
Tutaj ponownie warto wspomnieć o właścicielach tych stron, które nie muszą zapewniać użytkownikom dostępności cyfrowej. Jeżeli chcesz cieszyć się korzyściami dostępności, możesz wdrożyć tylko wybrane elementy. Dzięki temu po pierwsze powiększysz grono odbiorców – potencjalnych klientów, po drugie łatwiej wypozycjonujesz stronę w wynikach wyszukiwania. Algorytm Google docenia rozwiązania dostępności cyfrowej!
Korzyści dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych
Spełnienie wytycznych WCAG 2.0 i 2.1 daje szereg korzyści, na które mogą liczyć nie tylko osoby zobligowane ustawą do wdrożenia zmian. Wystarczy, że zdecydujesz się na nie sam – chociażby w ramach strategii marketingowej (w tym SEO). Oto, co czeka osoby przystępujące do deklaracji dostępności strony bądź aplikacji:
1) Poprawny, dobrze zoptymalizowany, semantyczny kod HTML strony sprzyja zarówno odbiorowi witryny jako całości przez użytkowników, jak i analizie przez roboty Google. Algorytm szybko i właściwie rozumie stronę, dając jej wyższe pozycje w wynikach wyszukiwania względem stron bez dostępności cyfrowej.
2) Poza powyższym semantyczny HTML zapewnia szybkie ładowanie podstron, przetwarzanie danych i wczytywanie elementów multimedialnych. To idealne rozwiązanie dla osób korzystających z internetu przez telefon bądź mających słabe, wolne łącze internetowe.
3) Pozycjonowaniu strony sprzyjają także inne czynności podejmowane w ramach wdrażania dostępności cyfrowej. Metadane, nagłówki, formatowanie treści, opisy alternatywne, transkrypcje, optymalizacja mobilna, responsywność szablonu i wiele innych elementów – przecież to wszystko podstawy SEO! Każde ułatwienie, które wdrażasz na stronie internetowej z myślą o żywych odbiorcach, jest pozytywnie odbierane przez algorytm wyszukiwarki. Efekt? Awansujesz!
4) Dbanie o użytkowników z niepełnosprawnościami, zwłaszcza gdy zasady ustawy wcale Cię nie dotyczą, jest dobrze odbierane społecznie. Możemy w ten sposób zadbać o wizerunek w internecie.
5) Wizerunek poprawia również otwartość na nowe technologie. Ponadto zyskujesz nową cenną wiedzę. W przyszłości, kiedy inni będą musieli nadrabiać zaległości, bo dostępność cyfrowa stanie się oczywistością i wymogiem dla każdego, Ty będziesz miał sprawę dawno za sobą.
6) Zapewnianie dostępności treści osobom z niepełnosprawnościami korzystającym z urządzeń mobilnych to także ukłon w stronę pozostałych użytkowników. Dziś większość ludzi przegląda internet za pośrednictwem smartfona. Jeśli Twoja strona podąża za trendem, zdobywasz klientów. Mogą kupować Twoje produkty czy zamawiać usługi podczas spaceru z psem, jazdy autobusem, w trakcie przerwy na lunch bądź w poczekalni, gdy się nudzą.
7) Niektóre kraje wymagają dostępności cyfrowej. Jeśli Twoja strona internetowa jest bądź ma być dostępna również za granicą, koniecznie sprawdź, czy tamtejsza ustawa nakłada na Ciebie obowiązki.
8) Deklaracja dostępności cyfrowej ułatwia korzystanie z Twojej witryny osobom starszym oraz takim, które przeglądają internet na niekompletnym sprzęcie technicznym, np. nie mają dostępu do myszki ani touchpada.
9) Wybrane rozwiązania dostępności cyfrowej sprzyjają przeglądaniu strony podczas podróży lub poza domem. Warto tu wskazać chociażby na wdrażanie transkrypcji materiałów dźwiękowych – przeczytają je osoby przebywające w danym momencie w zatłoczonym, głośnym miejscu. Inny przykład to napisy na filmie, przydatne w tej samej sytuacji oraz dla osób słabo znających język polski, pomagających sobie tekstem pisanym. I odwrotnie: w zatłoczonym miejscu użytkownik może nie mieć możliwości przeczytania tekstu, więc wygodniej będzie mu odsłuchać go na słuchawkach.
Jak dostępność stron internetowych wpływa na SEO?
W poprzednim punkcie wymieniliśmy kilka korzyści z wdrożenia dostępności cyfrowej bezpośrednio przekładających się na sukces w pozycjonowaniu. Nic zatem dziwnego, że niekiedy dostępność strony stanowi element strategii SEO. Chociaż dostępność cyfrowa i SEO to zbiory działań, które nie pokrywają się w 100%, w ogromnej części nakładają się na siebie. Przykładowo w obu kontekstach ważne są optymalizacja mobilna, dzielenie tekstu na akapity i opatrywanie ich nagłówkami Hx, publikowanie transkrypcji pod nagraniami audio, stosowanie menu okruszkowego, dbałość o klikalność wszystkich elementów na stronie – i desktopowej, i mobilnej.
W związku z pewnymi różnicami pomiędzy zbiorami działań SEO i WCAG 2.0/2.1 w trakcie pozycjonowania strony nie trzeba wdrażać wszystkich elementów przewidzianych w ustawie. Nie trzeba chociażby skracać procesów operacyjnych do minimum kroków ani zapewniać odsłuchu treści tekstowych. Natomiast warto pamiętać, że większość zmian i tak zostaje wdrożona ze względu na pozytywną ocenę przez algorytm Google.
Pozycjonowanie strony www i zwiększanie jej dostępności cyfrowej
Wdrażając dostępność cyfrową witryny, poprawiasz jej pozycje w wynikach wyszukiwania. Ale proces ten można również ukazać w odwróconej zależności: realizując strategię SEO, zwiększasz dostępność strony dla osób z niepełnosprawnościami. W rezultacie trafiasz do znacznie szerszego grona potencjalnych klientów – łącznie z tymi, którzy nie mają możliwości korzystania ze standardowych stron internetowych bądź dla których użytkowanie takich witryn jest utrudnione.
Zadbaj o wszystkich użytkowników i udostępnij swoją stronę szerokiej publice. Napisz do nas, żeby wspólnie przedyskutować korzystną strategię SEO. Zaproponujemy Ci zmiany techniczne, które warto wykonać dla lepszego efektu pozycjonowania, a także wdrożymy te, które zaakceptujesz. Potem rozpoczniemy długofalowy proces pozyskiwania linków zwrotnych i – jeśli trzeba – tworzenia nowych treści na stronie, np. blogowych. Czekamy na Twoją wiadomość!
Jeżeli masz ochotę zgłębić tajemnice poradników poświęconych SEO lub innym tematom z zakresu marketingu w internecie, zachęcamy Cię do zajrzenia na nasz blog. Regularnie publikujemy artykuły pełne wskazówek, za pomocą których ulepszysz stronę – nawet samodzielnie. Miłej lektury. 🙂
